معماری تمدن

سیصد سال قبل در طول کم وبیش نیم قرن انفجاری رخ داد که امواج آن سراسر کره ی زمین را به لرزه درآورد، جوامع را درهم ریخت و تمدنی به تمامی نوین خلق کرد. این انفجار، در انقلاب صنعتی بود. نیروی جزر و مدی غول آسای آن که همانا موج دوم بود با تمامی نهادها ی گذشته تصادم کرد و شیوه ی زندگی میلیون ها انسان را دگرگون ساخت.
در طول ده ها هزار سالی که تمدن موج اول با قدرت تام حکمفرما بود، جمعیت کره ی زمین به دو گروه تقسیم شد- «بدوی» و «متمدن». مردم به اصطلاح بدوی در دسته ها و قبایل کوچک می زیستند و از راه جمع آوری آذوقه، شکار یا ماهیگیری امرار معاس می کردند و کسانی بودند که انقلاب کشاروزی بر آنها بدون تاثیر گذرکرد.
جهان «متمدن» در مقابل، آن قسمت از کره ی زمین را در برگفت که اغلب مردمانش روی خاک و زمین کار می کردند. به سخنی دیگر هرجا که کشاروزی پدیدار شد تمدن ریشه در خاک فرو برد. از چین وهندوستان تا بنین 1 و مکزیک و یونان و روم تمدن هایی برخاستند و افول کردند و در ترکیب های رنگارنگ و بی انتها با هم جنگیدند و در آمیختند.
اما در زیر پوسته ی این گوناگونی ها شباهت های اساسی نهفته است. در همه ی آنها زمین مبنای اقتصاد، زندگی، فرهنگ، ساختار خانواده و سیاست را تشکیل می داد. در همه ی آنها حیات درحول و حوش دهکده ای شکل می گرفت. درهمه ی آنها تقسیم ساده ای از کار حکمفرما بود و بتدریج تعدادی کاست ها و طبقات معین – نظیر اشراف، روحانیون، رزم آوران، رعایا، بردگان یا غلامان – پدیدار شدند. درهمه ی آنها ساخت قدرت تمام و کما لااستبدادی بود. درهمه ی آنها تولد مقام فرد را در زندگی تعیین می کرد. و درهمه ی آنها اقتصاد نامتمرکز بود به نحوی که هر ناحیه و محله بیشترین قسمت مایحتاجش راخود فراهم می اورد. موارد استثنا نیز دیده می شد- زیرا در تاریخ هیچ چیز یکدست نیست. فرهنگ های بازرگانی نیزوجود داشت که ملاحانش دریاها را در می نوردیدند. 2 بتدریج قلمروهای متمرکزی در اطراف نظام های عظیم آبیاری تشکیل شد. اما علی رغم تفاوت هایی از این گونه، دلیل کافی در دست است که همگی این تمدن ها ی به ظاهر متفاوت را مورادی خاص از پدیده ای واحد محسوب داریم یعنی تمدن کشاروزی، تمدنی که بوسیله موج اول انتشار یافت.
در دوران سلطه اش گاه به گاه نشانه هایی از پدیده های درحال تکوین به چشم میخورد، دریکی از جزایر یونان در سال چهارصد سال قبل از میلاد و در برمه در سال صد قبل از میلاد چاه نفت حفر شد. 4 در بابل و مصر نظام هیا اداری پهناوری شکوفا گردید. 5 در آسیا و آمریکای جنوبی شهرهای بزرگی رشد یافت. پول و مبادله وجود داشت. جاده های تجار ی دل بیابان ها و اقیانوس ها و کوه ها را از ختا 6 تا کاله 7 می شکافت. شرکت ها و صور ابتدایی ملت به چشم می خورد. حتا در اسکندریه ی قدیم نوعی مشاین بخار ابتدایی وجود داشت. 8

فيزيك اجتماعي...